پیشگفتار

متخصصان تیم ایرانی ویزتوت جهت توسعه روشهای تدریس تعاملی, دست به ساخت برنامه ای بنام وایت برد آنلاین ویزتوت زده اند.که از طریق این برنامه معلمها و دانش آموزان و... می توانند به راحتی از فواصل مکانی نزدیک یا دور از طریق اینترنت(توسط کامپیوتر , لپ تاپ و تبلت ) به یکدیگر متصل شده و به آموزش یا تدریس تعاملی بپردازند.به همین دلیل ضروری دانستیم که جهت اشنایی با تدریس تعاملی, مقاله ای را در باره روشهای تدریس تعاملی آماده کنیم.که به کاربران عزیز تقدیم می شود.  

مقدمه

یكی از روش های تدریس كه امروزه به طور جدی مورد توجه اندیشمندان عرصه تعلیم و تربیت قرارگرفته است، روش تدریس تعاملی یا فعال می باشد. از ویژگی های بارز چنین تدریسی فعال بودن معلم و دانش آموزان در فضایی كاملا اجتماعی و آزاد از نظر بیان اندیشه ، نقد سازنده و بازسازی تجارب گذشته شخصی است. تدریس بخشی از آموزش است و به آن قسمت از فعالیت های آموزشی كه با حضورمعلم(فیزیکی یا مجازی)   در كلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود.

چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس تعاملی وجود دارد كه عبارتند از :

1 – وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان

2 – فعالیت براساس اهداف معین و از پیش تعیین شده

3 – طراحی منظم با توجه به موقعیت و امكانات

4 – ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری

 تعریف الگوی تدریس وانواع آن

الگوی تدریس طرح یا نقشه ای است كه می توانیم برای تدوین تدریس رودررو در كلاس های درس یا در حالت آموزش به كار بریم. 

در یك تقسیم بندی كلی الگوهای تدریس رابه سه دسته الگوی مكانیستیك(معلم محوری) و الگوی ارگانیستیك(دانش آموز محوری) و تدریس تعاملی تقسیم كرده اند. 

مكانیستیك(معلم محوری)

الگوی مكانیستیك یك الگوی بسیار قدیمی است. در این الگو معلم مركز و نقطه اتكاء شاگردان است و همیشه به عنوان دریایی از معلومات در برابر آنان ظاهر می شود. به همین دلیل عده ای این الگو را الگوی معلم محوری نامیده اند از ویژگی های بارز یادگیری در این الگو ، این است كه شاگردان مطالب را می آموزند و زود هم فراموش می كنند ، زیرا برای آن ها و معلمشان هدفی جز گذراندن امتحان وجود ندارد.. 

ارگانیستیك(دانش آموز محوری) 

در الگوی ارگانیستیك یا دانش آموز محوری، توجه به شاگردان و توانایی های او از اهمیت خاصی برخوردار است. مطابق این الگو ، معلم به عنوان یك موجود زنده در نظر گرفته می شود كه ذاتا منفعل و به علل و چگونگی رفتار شاگردان توجه دارد ..و دانش آموز خود به دنبال علم و یافتن پاسخ های سوالات انهم بدون وجود معلم اقدام می کند.

تدریس تعاملی

دراین روش معلم در کنار دانش آموزان قرار می گیرد تا به عنوان کسی که اطلاعات بیشتری نسبت به بقیه دارد کمک کند تا دانش آموزان از طریق  تلاش و آزمون خطا خود شان کم کم به پاسخ مسئله درسی دست یابند.و گاهی ممکن است معلم اجازه دهد تا دانش آموزان کمی اشتباه کنند تا با دادن مقداری اطلاعات به دانش آموزان, خودشان به پاسخ صحیح دست یابند. تدریس تعاملی روشی است كه فراتر از كمك به دانش آْموزان به كسب محتوای علمی وآموزش مهارت ها می اندیشد. 

ویژگی های تدریس تعاملی

تدریس تعاملی درمقابل روش تدریس معلم محور قراردارد که گاهی با تهدید و نظارت دانش آموز را به کسب علم  وا میدارند  که  این روش در مدارس ایران رایج است  اما در تدریس تعاملی هدف اصلی توسعه مهارت های نقش محور است. رویكرد تدریس تعاملی فعالیتی منظم و سنجیده درباره موضوع یا مساله ای خاص است كه دانش آموزان در تعامل با یكدیگر درقالب گروه های چند نفره درباره آن موضوع یا مساله به مطالعه، اندیشه، بحث واظهار نظر می پردازند که  دراین روش ها برخلاف روش های معمول دانش آموزان فعالانه در فرایند آموزش شركت می كنند و مسئولیت یادگیری خود و دوستانشان را برعهده می گیرند. 

در این روش موقعیتی فراهم می شود كه در آن دانش آموزان یكدیگر را به عنوان گروه همكار تجربه می كنند و در فرایند تجربه یاد می گیرند كه چگونه خود و دیگران را تایید یا رد كنند و به اندیشه های یكدیگر احترام بگذارند و دوستی های خود را فارغ از قوم ، نژاد ، جنس و دیگر تقسیمات گروهی گسترش دهند. رویكرد تعاملی كه امروزه برآن تاكید ویژه می شود، درجامعه شناسی تعلیم وتربیت به منش های متقابل میان گروه های همسالان، معلم و دانش آموز،معلم و مدیر، پیشرفت های تحصیلی دانش آموزان، پرورش تفكر انتقادی و تحمل اندیشه های مخالف، ارزش های معلمان و دانش آموزان می پردازد.

یادگیری تعاملی دانش آموزان را برمی انگیزد، به صورت همیار باهم كار كنند تا به هدف مشتركی دست یابند. دانش آموزان در تلاش برای یادگیری باید همراه هم،مانند یك تیم مستقل عمل كنند وشعارشان این باشد كه:"همه برای یكی،یكی برای همه".

كلاس های درس تعاملی،اساس "كلاس من"را به "كلاس ما" تبدیل می كنند و یادگیری از طریق همیاری برای دانش آموزان فرصتی ایجاد می كند تا با یكدیگر در قالب گروه های كوچك، وگروه هایی متشكل از افراد با توانایی های متفاوت كار كنند. نقش معلم از اشاعه دهنده وانتقال دهنده اطلاعات به تسهیل كننده در روندیادگیری تغییر می یابد. مسئولیت یادگیری از دوش معلم برداشته وبه دانش آموز محول می شود. افزون براین،دانش آموزان با كار در گروه های همیار، بیش از پیش با روند یادگیری درمی آمیزند. آنان نه فقط مسئولند محتوا و مهارت ارائه شده را یادبگیرند، بلكه در برابر یادگیری اعضای گروه خودهم مسئولیت دارند. 

درالگوی تدریس تعاملی در فرایند آموزش بر اساس محتوا ، هدف و امكانات ممكن است به روش های مختلفی اجرا شود. از رایج ترین روش های تدریس الگوی تعاملی می توان به یادگیری از طریق همیاری یا یادگیری مشاركتی ، بحث گروهی ، پرسش و پاسخ ، ایفای نقش ،پرورش خلاقیت ، بارش مغزی یا طوفان ذهنی وسفر درونی اشاره نمود.

نتیجه گیری

در این مقاله به مباحثی درباره روشهای تدریس تعاملی پرداختیم که در ابتدا مقدمه ای از تعریف کلی تدریس تعاملی بیان شد و در ادامه چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس تعاملی بیان شد وبه تعریف الگوی تدریس همینطوربه سه دسته الگوی تدریس, مكانیستیك (معلم محوری)و الگوی ارگانیستیك(دانش آموز محوری) و تدریس تعاملی پرداخته شد.و اینکه درباب تدریس تعاملی و ویژگی های این روش صحبت کردیم.امیدواریم که مطالب این مقاله مفید بوده باشد.